Tội bức tử theo quy định BLHS 2015

Điều 130. Tội bức tử

“1. Người nào đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình làm người đó tự sát, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Đối với 02 người trở lên;

b) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai.”

 

Bình luận khoa học:
 

1. Khách thể của tội phạm
Bức tử là hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình, làm người đó tự sát. Tội phạm trực tiếp xâm phạm sức khỏe, nhân phẩm, danh dự người khác, đồng thời xâm phạm quyền sống của người đó.

2. Mặt khách quan của tội phạm
Mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp hoặc ngược đãi, làm nhục nạn nhân. Đối xử tàn ác với nạn nhân là hành vi gây đau khổ về thể chất hay tinh thần như nạn nhân bị đánh đập, bị bỏ đói, bỏ rét, bắt làm việc nặng nhọc, quá sức, không cho học hành, vui chơi…. Những hành vi này bị dư luận xã hội lên án. Hành vi đánh đập người khác nhưng chưa đến mức gây thương tích hoặc gây tổn hại về sức khỏe cho nạn nhân làm nạn nhân tự sát thì cấu thành tội bức tử. Nếu hành vi đó lại gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe nạn nhân từ 11% trở lên thì phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác (Điều 134).
Thường xuyên ức hiếp nạn nhân là hành vi của người phạm tội dựa vào quyền chức, tiền bạc để đè nén, áp bức người lệ thuộc mình, làm những điều bất công, phi lý đối với nạn nhân như: trả lương không công bằng, đánh đáp không được kêu la, bớt xén tiêu chuẩn chế độ…. Hành vi ức hiếp phải xảy ra thường xuyên làm nạn nhân tự sát thì mới coi là phạm tội. Ngược đãi đối với nạn nhân là hành vi đối xử tàn nhẫn, trái với lương tâm, đạo đức, lẽ phải. Đạo đức và lẽ phải là những quy tắc xử sự trong xã hội, trong gia đình, những truyền thống tốt đẹp của dân tộc như con cái phải kính trọng cha mẹ; vợ chồng phải có nghĩa vụ thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, nuôi dạy con cái; nhân viên phải tôn trọng và chấp hành mệnh lệnh của lãnh đạo, lãnh đạo phải dân chủ và tôn trọng ý kiến của nhân viên….Ngược đãi đối với nạn nhân chính là đi ngược lại những quy tắc xử sự đó. Làm nhục nạn nhân là hành vi xúc phạm đến uy tín, danh dự, nhân phẩm của người bị lệ thuộc mình như: chửi rủa, xỉ vả nạn nhân trước đám đông, tung tin đồn nhảm để người khác tưởng nạn nhân thật sự xấu xa, tội lỗi,….
Nạn nhân phải là người lệ thuộc vào người phạm tội và chính nạn nhân tự tước bỏ quyền sống của mình chứ không phải ai khác. Hậu quả tự sát có chết người hay không, không phải là dấu hiệu bắt buộc.
Tuy nhiên, nguyên nhân và động cơ thúc đẩy nạn nhân đến chỗ tiêu cực, bế tắc đã tự sát là do hành vi của người phạm tội gây ra. Vì vậy, cần làm rõ mối quan hệ nhân quả này. Nạn nhân là người lệ thuộc có thể về kinh tế, chính trị, quan hệ gia đình, họ hàng, quan hệ công tác, tín ngưỡng….
Trong trường hợp người phạm tội cưỡng bức người khác tự sát vì sao lí do khác nhau thì phải coi là phạm tội giết người.

3. Chủ thể của tội phạm
Người từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự.

4. Mặt chủ quan của tội phạm
Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý (gián tiếp) hoặc cố ý về hành vi và vô ý đối với hậu quả.

5. Hình phạt
Điều 130 quy định hai khung hình phạt.
- Khung 1 quy định hình phạt tử 02 đến 07 năm áp dụng đối với trường hợp phạm tội không có tình tiết định khung tăng nặng.
- Khung 2 quy định hình phạt tù từ 05 năm đến 12 năm áp dụng đối với trường hợp bức tử từ 02 người chết trở lên hoặc trường hợp đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai. Đây là tình tiết mới được bổ sung so với Điều 100 Tội bức tử trong BLHS 1999.

6. Một số vấn đề cần lưu ý
- Nếu nạn nhân tuy muốn chết nhưng lại không tự mình tước bỏ quyền sống của mình mà nhờ người khác giúp thì người khác đó tùy theo từng trường hợp cụ thể mà xác định phạm tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát (Điều 131) hoặc tội giết người (Điều 123). Người có hành vi đối xử tàn ác, ức hiếp, ngược đãi nạn nhân sẽ không phạm tội bức tử mà có thể bị xử lý về tội hành hạ người khác (Điều 140).
- Người có hành vi ép buộc người khác phải tự sát mà nạn nhân không còn sự lựa chọn nào khác thì người đó không phạm tội bức tử mà phạm tội giết người (Điều 123).